سرطان از سلول‌ها ايجاد مي‌شود كه واحدهاي ساختماني بافت‌ها هستند و بافت‌ها اندام‌هاي بدن را مي‌سازند.در شرايط عادی سلول‌ها، با توجه به نیاز بدن، رشد کرده تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی بسازند و هنگامی‌که سلولهاي پیر شده می‌میرند سلول‌های جدید جایگزین آنها مي‌شوند.گاهی، در این روند منظم اختلال ایجاد مي‌شود؛ يعني سلول‌های جدید زمانی که بدن به آنها نیاز ندارد تولید مي‌شوند و سلول‌های قدیمي‌هم در زمانی‌که باید، از بین نمي‌روند؛ این سلولهاي اضافي اغلب تشكيل توده‌اي از بافت را مي‌دهند كه تومور ناميده مي‌شود.این تومورها مي‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
عوامل خطر سرطان
برخی عوامل خطر بسیار رایج كه احتمال ابتلا به سرطان را افزایش مي‌دهند ، عبارتند از :
کهولت سن :
بيشتر سرطان‌ها در افراد بالای 65 سال اتفاق مي‌افتد؛ اما در عين حال افراد در هر سنی، حتی کودکی، نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.
دخانیات :
استفاده از محصولات تنباكو و يا قرار داشتن پیوسته در معرض دود آن (قرار داشتن در محیط و بودن در معرض دود غیر مستقیم) خطر ابتلا به سرطان را افزایش مي‌دهد.
اشعة خورشید :
(پرتویUV (Ultra Violetاز اشعة خوشید، لامپ‌های آفتابی و دستگاه‌های برنزه کننده ساطع مي‌شود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیب‌دیدگی آن مي‌شود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.
مواد شیمیایی خاص : شاغلين بعضي مشاغل، مانند نقاش‌ها، کارگران ساختمانی و شاغلين در صنایع شیمیایی، بيشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارند. كار و تماس با آزبست (پنبه نسوز)، بنزن، کادمیوم، نیکل یا وینیل کلراید مي‌تواند موجب ابتلا به سرطان شود.
برخی از ویروس‌ها و باکتری‌ها :
برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند:
ویروس‌های هپاتیت B و C: سرطان کبد ممکن است سال‌ها بعد از ابتلا به هپاتیت B و C بروز کند.
ويروس نقص ايمني انسانيHIV :ویروسی است که باعث بیماری ایدز مي‌شود. در افراد مبتلا به HIV خطر ابتلا به سرطان‌هایی مانند خون و ساركوم كاپوزي بسیار افزایش مي‌يابد.
هليكوباكترپيلوري:
این باکتری مي‌تواند موجب زخم معده و همچنین سرطان‌های معده و لنفوم جدار معده شود.
الکل :
مصرف طولانی مدت مشروبات الکلی، خطر ابتلا به سرطان‌های دهان، حلق، مری، حنجره، کبد و پستان را افزایش مي‌دهد. هر چه میزان مصرف بالاتر باشد، خطر ابتلا نیز بيشتر مي‌شود.
رژیم غذایی نامناسب، کمبود فعالیت بدنی یا اضافه وزن :افرادی که رژیم غذایی نامناسب، تحرک بدنی کم و یا اضافه وزن دارند، بيشتر در خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان هستند؛ به‌عنوان مثال، افرادی که رژیم غذایی پر چربی دارند، از نظر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ، رحم و پروستات بيشتر در خطر قرار دارند. فعالیت بدنی کم و اضافه وزن نيز خطر ابتلا به سرطان‌های پستان، روده بزرگ، مری، کلیه و رحم را افزایش مي‌دهند.
چند نكته :
از بسیاری عوامل خطر فوق مي‌توان اجتناب كرد، اما از برخي دیگر مانند توارث نمي‌توان جلوگيري کرد.
همة افراد مي‌توانند با اجتناب از عوامل خطرقابل اجتناب از خود بيشتر محافظت كنند. ممكن است چندين عامل مشتركا” باعث تبديل سلولهاي طبيعي به سلولهاي سرطاني شوند.
علائم سرطان
سرطان علائم زیادی دارد كه برخی از آنها در زیر آمده‌اند:
- وجود توده یا ضخيم‌شدگي در پستان یا دیگر قسمت‌های بدن
- رشد خال جدید یا تغییراتی در خال قدیمی
- زخمي‌که التیام نمي‌یابد
- خشونت در صدا یا سرفه‌ای که از بین نمي‌رود
- تغییراتی در اجابت مزاج يا دفع ادرار
- ناراحتی پس از خوردن غذا
- وجود مشکلاتي در بلع
- افزایش یا کاهش بی دلیل وزن
- ترشحات یا خونریزی‌هاي غیر منتظره
- احساس ضعف یا خستگی شدید
- در بيشتر مواقع این علائم، به معنی وجود سرطان نیستند . همچنين ممکن است به دلیل وجود تومور خوش‌خیم یا دلایل دیگر باشند و تنها پزشک مي‌تواند در این مورد نظر دهد.
تشخیص بیماری سرطان
اگر برخی علائم سرطان در فرد آشكار شود و یا نتایج آزمایشات غربالگری مثبت شود، پزشک است که بايد تشخيص دهد این علائم و نتایج واقعاً مربوط به سرطان است یا دلایل دیگری دارد.
آزمون‌هاي آزمایشگاهی : آزمایش خون، ادرار یا دیگر مايعات بدن
عکس‌برداری : اشعة ایکس ، سی تی اسکن ، اسکن هسته‌اي ، MRI و PET اسكن
نمونه‌برداری (Biopsy) : در بيشتر موارد برای تشخیص سرطان به نمونه‌برداری نياز است.
رژیم غذایی و فعالیت بدنی
مراقبت از خود، يعني تغذیه مناسب و فعالیت بدنی تا حد امکان، بسيار مهم است.شما برای حفظ وزن مناسب به کالری و برای حفظ قوای جسمانی به پروتئين، به مقدار کافی نیازمنديد ؛ تغذیه مناسب کمک مي‌کند تا احساس بهتر و انرژی بيشتري داشته باشید. ممکن است در حین درمان یا بلافاصله پس از آن خسته و ناراحت باشید، اشتهای خود را از دست بدهید و يا حس کنید غذاها به خوشمزگی قبل نیستند؛ علاوه بر این، از عوارض جانبی درمان (کم اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ یا جراحت‌های درون دهانی) هم ممكن است ناراحت شويد. پزشک و كارشناس تغذیه مي‌توانند روش‌هاي مناسب تغذیه را به شما توصیه کنند.
توصیه‌های تغذیه‌ای
تاكنون صحبتهاي زيادي در مورد انواع غذاها وخوراكي ها در بيماران مبتلا به سرطان شده ولي هيچكدام بجز داشتن يك تغذيه متنوع مشتمل به سبزيجات تازه بهداشتي ،گوشت،مواد قندي وچربي دار به اندازه متعارف مورد قبول مراكز پزشكي نيست شما بايد تغذيه درحدي داشته باشيد كه وزنتان بيشتر نشود ميتوانيد هر غذا به اندازه متعارف وكمي كمتر ميل كنيد. اگر پس از خوردن يك ماده خوراكي احساس عدم تحمل كرديد موقتا خوردن آن را به تعويق بياندازيد.
پیاده روی، یوگا، شنا و دیگر فعالیت‌های بدنی مي‌تواند قدرت و توانتان را افزایش دهد و حالت تهوع و درد را كم و تحمل درمان را راحت‌تر کند؛ فعالیت بدنی همچنین مي‌تواند به كاهش اضطراب و نگراني کمک کند. پیش از آغاز هر گونه فعالیت بدنی، دربارة آن با پزشک معالج خود مشورت كنيد. همچنین، اگر فعاليت‌هاي ورزشي باعث ایجاد درد یا ناراحتی‌های دیگري شد، حتماً پزشک یا پرستار خود را مطلع كنيد
مراجع حمایتی
زندگی با وجود بیماری جدي مثل سرطان آسان نیست؛ پزشکان، پرستاران و دیگر اعضای گروه مراقبت سلامت مي‌توانند دربارة روش درمان، كار یا فعالیت‌هاي ديگرتان پاسخگوي شما باشند.
دوستان و اقوام مي‌توانند از نظر روحي پشتيبان‌هاي بسیار خوبی براي شما باشند؛ همچنین، اكثر بیماران صحبت با دیگر مبتلایان را بسیار مفید مي‌دانند. بيماران سرطاني اغلب در قالب گروه حمایتی کنار هم جمع مي‌شوند. در این گروه‌ها، بیماران یا اعضای خانواده شان با دیگر بیماران یا اقوام آنها دیدار مي‌کنند و دربارة کنار آمدن با این بیماری و عوارض درمان، آموخته‌ها و تجربیاتشان را در اختیار یکدیگر قرار مي‌دهند. جلسات گروه‌های حمایتی ممکن است حضوري باشد يا از طریق تلفن و اینترنت برگزار شود؛ ولي بايد توجه داشت که افراد مختلف، متفاوت‌اند؛ يعني روش‌هایی که یک فرد برای مقابله با سرطان از آن استفاده مي‌کند ممکن است برای دیگري مناسب نباشد، بنابراين بهتر است قبل از هر اقدام، نظر یکی از اعضای گروه مراقبت سلامت خود را دربارة پیشنهادات ارائه شده از سوي بيماران ديگر، جویا شوید.