سردرد از شايع ترين شكايات جسمي در تمامي انسان هاست و در حقيقت ماهيت يك بيماري را ندارد بلكه بيشتر نوعي نشانه است كه مي تواند حاكي از وجود بيماري عضوي ( بيماري عصبي يا ساير بيماري ها ) ، واكنش هاي تنشي يا كشش عضلات اسكلتي ( سردردهاي تنشي )،گشاد شدن عروق ( ميگرن ) يا مجموعه اي از اين عوامل باشد .

سردرد ممكن است اوليه يا ثانويه باشد .

سردرد اوليه :

بدون علت عضوي به وجود مي آيد و شامل ميگرن ، سردرد تنشي ، سردرد خوشه اي و گروهي از سردرد ها كه با سرفه ، فعاليت شديد بدني و فعاليت جنسي آغاز مي شوند ، مي باشد .

سردرد ثانويه :

نشانه اي است كه بنا به علل عضوي مانند تومور مغزي ، سكته مغزي ، فشار خون شديد ، آسيب ديدگي هاي سر ، اختلالات رواني ، استفاده از مواد يا قطع آنها ، عفونت و … ايجاد مي گردد .

ميگرن

به صورت سردردهاي شديد دوره اي و عودكننده مشخص مي شود و ممكن است 72 -4 ساعت طول بكشد . در خانم ها شايع تر است و معمولا زمان شروع آن دوره بلوغ است. بيشتر بيماران دچار ميگرن بدون اورا هستند . علت بيماري دقيقا مشخص نشده اما معمولا اختلالات عروقي اين نوع سردرد را ايجاد مي كند .

ميگرن مي تواند با سيكل هاي قاعدگي ، لامپ هاي پرنور استرس ، افسردگي ، بي خوابي ، خستگي ، استفاده بيش از

حد از دارو ، مصرف غذاهاي خاص نظير شكلات ، پنير ، قهوه ، لبنيات ( به خصوص پنير كهنه )  و غذاهاي كنسروي حاوي ماده نگهدارنده  آغاز شود . در برخي زنان مصرف قرص هاي خوراكي ضد بارداري دفعات و شدت حملات ميگرني را افزايش مي دهد .

• سردردهاي تنشي
• شايع ترين نوع سردرد است و تمايل به مزمن شدن دارد .
• سردرد خوشه اي
• از سردردهاي عروقي است ، در مردان شايع تر است .

تشخيص انواع سردرد

براي مشخص شدن علت احتمالي سردرد و نيز عوامل تسريع كننده يا تحريك كننده سردرد ، بررسي تاريخچه بيمار،  معاينه كامل عصبي و در مواردي CTاسكن ، آنژيوگرافي مغز يا MRI  ،آزمايشات خون و الكتروميوگرافي ( نوار عصب و عضله ) – جهت رد ساير علل –  انجام مي شود .

علايم انواع سردرد

سردرد تنشي:

احساس فشار يكنواخت و مداوم كه معمولا در پيشاني ، شقيقه يا پشت گردن آغاز مي شود و فشار همچون نواري دور تا دور سر را فرا مي گيرد .

سردرد خوشه ای :

يك طرفه بوده ممكن است 8 – 1 بار در روز به وقوع بپيوندد . درد شديد و غير قابل تحمل بوده مركز آن چشم و حدقه چشم است و به سمت صورت و نواحي گيجگاهي منتشر مي شود .

ميگرن : ميگرن همراه با اورا 4 مرحله دارد :

1. علامت اوليه :چند ساعت تا چند روز قبل از بروز سردرد ميگرني به وقوع مي پيوندد . نشانه هاي آن عبارتند از افسردگي ، تحريك پذيري ، احساس سرما ، اشتياق به غذا ، بي اشتهايي عصبي ، تغيير در ميزان فعاليت ها ، افزايش ادرار ، اسهال يا يبوست( بيمارا ن معمولا علايم  اوليه يكساني را هر بار پيش از بروز سردرد ميگرني تجربه        مي كنند . )
2. اورا ( پيش درآمد ): كمتر از يك ساعت به طول مي انجامد ، اما طول مدت آن ، به قدري است كه فرد بتواند با مصرف داروهاي تجويز شده مانع وقوع حمله كامل گردد.علايم شامل : وجود لكه هاي نوراني و حالتي شبيه چشمك زدن نور در چشم ها ، بي حسي و سوزش لبها صورت و دست ، خواب آلودگي و سرگيجه مي باشد .
3. سردرد : سردرد شديد و غير قابل تحمل همراه با ترس از نور، تهوع و استفراغ كه طول مدت آن متغير بوده و از 72 – 4 ساعت ادامه مي يابد .
4. بهبودي : درد به تدريج برطرف مي شود . انقباض عضلات گردن و سر ، سردرد عضلاني ، حساسيت غير طبيعي موضعي ، ضعف ، خستگي و تغييرات خلقي شايع است . هر گونه تلاش يا انجام كار بدني سخت سردرد را وخيم تر  مي كند . در مرحله پس از سردرد بيمار ممكن است براي مدت طولاني به خواب برود .

پيشگيري انواع سردرد

براي پيشگيري از سردرد بايد از آغازگرهاي سردرد پرهيز نمود .

الكل، نيتريت ها، گشاد كننده هاي عروقي و هيستامين ها داروهايي هستند كه بروز سردرد هاي خوشه اي را تسريع مي كنندو خودداري از مصرف آنها در پيشگيري از بروز سردردهاي خوشه اي كمك كننده است .

براي پيشگيري از ميگرن نيز مي توان از داروهايي مانندپروپرانولول ، متوپرولول ، آمي تريپتيلين و ديوالپروئكس ( والپروات ) با نظر پزشك استفاده نمود . ساير داروهاي پيشگيري كننده عبارتند از : داروهاي ضد تشنج ، سوماتريپتان، ناپروكسن و متي سرجيد .

درمان انواع سردرد

متداول ترين دارو براي درمان ميگرن و سردرد هاي خوشه اي سوماتريپتان است . البته از آن جا كه اين دارو ممكن است سبب درد قفسه سينه شود مصرف آن در بيماران قلبي ممنوع است .

مصرف تركيبات ارگوتامين نيز در مراحل اوليه ميگرن از پيشرفت سردرد جلوگيري مي كند . از عوارض جانبي اين داروها : درد عضلاني ، تهوع و استفراغ ، بي حسي و احساس حالت سوزن سوزن شدن است .

در حملات حاد سردرد خوشه اي استفاده از اكسيژن با كمك ماسك صورت به مدت 15 دقيقه و مصرف ارگوتامين، سوماتريپتان و داروهاي استروئيدي لازم است .

تسكين درد

در هنگام بروز حملات ميگرن اقداماتي مانند استراحت در محيط ساكت و تاريك ، استفاده از كمپرس آب سرد براي مناطق دردناك و بالابردن سر به ايجاد آسايش بيشتركمك مي كند . گاهي مصرف كردن داروهاي ضد تهوع لازم است .

در سردرد هاي تنشي استفاده از گرماي موضعي و ماساژ، داروهاي مسكن و ضد افسردگي و شل كننده هاي عضلاني مي تواند به كاهش سردرد كمك كند .

نكات قابل توجه

• احتمال دارد سردرد هاي ميگرني زماني كه بيمار هستيد يا بيش از حد خسته شده ايد يا تحت فشارهاي روحي قرار گرفته ايد ايجاد شود .
• تغييرات مناسب در شيوه و روش زندگي براي  پيشگيري از عوامل آغازگر سردرد توصيه مي شود . داشتن خواب ، وعده هاي غذايي و ورزش منظم همچنين اجتناب از مصرف مواد غذايي آغازكننده سردرد مي تواند در پيشگيري از بروز سردرد مفيد باشد .
• علت بروز سردرد تنشي تومور مغزي نيست .
• استفاده ازروش هاي كاهش استرس مانند بيوفيدبك ، برنامه هاي ورزشي و مراقبه ( مديتيشن ) مي توانند در كنترل سردردهاي تنشي مفيد باشند .